اولويت انسان سازي

تمام حكمت لقمان ، و تمام شهرت وي در اخلاقگرائي ، ادب گرائي و پند و اندرزها ئي كه در اين سوره كريمه به فرزند خود مي دهد ، حكايت ضرورت انسان سازي با هدف سعادت بشري است كه از فرد شروع مي شود ، و به صورتي مستقيم و غير مستقيم ، به فرزند لقمان و ساير ابناء بشر  ياد آوري مي كند كه قبل از همه خود را بسازند :

- تكبر و تبختر ، ناز و غرور نداشته باشند .

- در امور زندگي ميانه روي پيشه كنند

- حتي در اموري بسيار جزئي ملاحظه ديگران را داشته باشند و مثلا" با صداي بلند سخن نگويند .

 و در اين ميانه روي ، « رسم و عادت ادامه راه پدران خود درزندگي » را بهانه قرار ندهند ؛ كه انسان مي بايست در مسير الي الله ، در امور زندگي ( و معيشت ) پيشرفت داشته باشد ؛ و فريب دنياي كنوني و وضع موجود را نخورد ، و به آن قناعت نورزد .   

يا أَيُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا يَوْمًا لا يَجْزي والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللّهِ الْغَرُورُ (33)

اي مردم! تقواي الهي پيشه كنيد و بترسيد از روزي كه نه پدر كيفر اعمال فرزندش را تحمّل مي‏كند، و نه فرزند چيزي از كيفر (اعمال) پدرش را؛ به يقين وعده الهي حقّ است؛ پس مبادا زندگاني دنيا شما را بفريبد، و مبادا (شيطان) فريبكار شما را (به كرم) خدا مغرور سازد !

ارزش هاي الهي و پاداش هاي آنها ربطي به روابط موجود چون روابط خويشاوندي ، و رسم ادامه راه پدران ندارد ؛ و تنها مي بايست كه در راه راستي و درستي باشد:

عروة الوثقي

وَ مَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَي اللّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقي وَ إِلَي اللّهِ عاقِبَةُ اْلأُمُورِ (22)

كسي كه روي خود را تسليم خدا كند در حالي كه نيكوكار باشد، به دستگيره محكمي چنگ زده (و به تكيه‏گاه مطمئني تكيه كرده است)؛ و عاقبت همه كارها به سوي خداست.

آنگاه پس ازاين كه انسان ، خود را ساخت ، « و رطب خورده نبود »همه روزه با اقامه نماز عهد خود را با حق تجديد كند و چون يك انسان ساخته و پرداخته ، به امربه معروف و نهي از منكر بپردازد :

وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ (25)

و هرگاه از آنان سؤال كني: «چه كسي آسمانها و زمين را آفريده است؟» مسلّماً مي‏گويند: «اللّه»، بگو: «الحمد للّه (كه خود شما معترفيد)!» ولي بيشتر آنان نمي‏دانند!

لِلّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ إِنَّ اللّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميدُ (26)

آنچه در آسمانها و زمين است از آن خداست، چرا كه خداوند بي‏نياز و شايسته ستايش است!

وَ لَوْ أَنَّ ما فِي اْلأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ (27)

و اگر همه درختان روي زمين قلم شود، و دريا براي آن مركّب گردد، و هفت درياچه به آن افزوده شود، اينها همه تمام مي‏شود ولي كلمات خدا پايان نمي‏گيرد؛ خداوند عزيز و حكيم است.

به عبارت ديگر :

روشنگري و آموزش

با توجه به اين كه محض ضرورت تنوع و تكامل زندگي ، افراد متفاوت اند كه مكمل يكديگر قرار مي گيرند و بنابراين ضرورت دارد كه هر آنكسي در جاي مناسب خود قرار گيرد و درپي آن هرچيزي در محل مناسب خود آمايش شود .

اين روشنگري و آموزش ، دريك « جهادمستمر» قاعدتا" برنامه ها ،خط مشي ها ،استراتژي ها ، و دستورالعمل هائي الهي دارد كه در آنان نيز همانطور كه پروردگار عالم هر كس وهرچيزيرا به جاي خود قرار داده است ، لازم است « با دستيابي به علوم و فناوري هاي پيشرفته » در اين مورد ، هر چيزي به جاي خود ، و طبق برنامه اي منظم ، آمايش شده باشد.

أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْري إِلي أَجَلٍ مُسَمًّي وَ أَنَّ اللّهَ بِما تَعْمَلُونَ خَبيرٌ (29)

آيا نديدي كه خداوند شب را در روز، و روز را در شب داخل مي‏كند، و خورشيد و ماه را مسخّر ساخته و هر كدام تا سرآمد يعني به حركت خود ادامه مي‏دهند؟! خداوند به آنچه انجام مي‏دهيد آگاه است.  

 وَ إِذا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمّا نَجّاهُمْ إِلَي الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا إِلاّ كُلُّ خَتّارٍ كَفُورٍ (32)

و هنگامي كه (در سفر دريا) موجي همچون ابرها آنان را بپوشاند (و بالا رود و بالاي سرشان قرار گيرد)، خدا را با اخلاص مي‏خوانند؛ امّا وقتي آنها را به خشكي رساند و نجات داد، بعضي راه اعتدال را پيش مي‏گيرند (و به ايمان خود وفادار مي‏مانند، در حالي كه بعضي ديگر فراموش كرده راه كفر پيش مي‏گيرند)؛ ولي آيات ما را هيچ كس جز پيمان‏شكنان ناسپاس انكار نمي‏كنند!